Untitled

Door Els De Letter, Bart Vandekerkhove, Willy Lambert, Dirk Van Varenbergh en Michel Piette
Een doorverwijzing naar een hospitaal of rust- en verzorgingstehuis (RVT) is meestal een geruststelling voor familie en vrienden. Toch gebeurt af en toe een onverwacht en accidenteel overlijden als gevolg van verpleegkundige handelingen en meer in het bijzonder het gebruik van bewegingsbeperkende maatregelen (‘physical restraint’) zoals onrusthekkens, fi xatie-banden, patiëntenliften etc. De mogelijke negatieve publiciteit zorgt ervoor dat deze sterfte vaak te weinig gerapporteerd wordt.
2009 n°2 / Hospitals.be
Enkele onverwachte sterfgevallen in hospitaal- midden en RVT, onderzocht binnen de afdeling Gerechtelijke Geneeskunde van het Forensische Instituut-Universiteit Gent, waren de aanzet voor een retrospectieve studie. Voor de details omtrent deze en vervelende gebeurtenissen voordoen. Bijvoorbeeld een val fatale gebeurtenissen, in het licht van de internationale bij een poging om over het onrusthek te klimmen, kneuswon- literatuurgegevens, verwijzen we naar het manuscript den en zelfs fracturen (als gevolg van gekneld raken tussen gepubliceerd in Medicine, Science and the Law 1.
de onrusthekkens) en plots overlijden zijn beschreven6,7,8. Over een tijdspanne van 30 jaar (1976-2006) werden alle Els De Letter
Enkele sterfgevallen in connectie met klassieke onrusthek- sterfgevallen opgespoord, gecorreleerd aan verpleegkun- kens9,10 maar ook met ‘split-side rails’ of tweedelig onrusthek- dige handelingen en meer bepaald in relatie tot het gebruik ken11 en/of decubitusmatrassen zijn beschreven12. van ‘physical restraint’ en van verpleegkundige hulpmid- De risico’s bij het gebruik van hospitaalbedden zijn door delen. De risico’s die samengingen met deze interventies de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) beschreven13. Bij een hospitaalbed werden enkele zones In de meeste gevallen was de fatale afloop te correleren aan geïdentificeerd die potentieel gevaarlijk zijn om erin het gebruik van het onrusthekken of van een fixatiemiddel. Zoals verwacht waren de meeste sterfgevallen het gevolg van een accidenteel gebeuren, hoewel in onze studiegroep (n=13) ook een suïcide en een crimineel overlijden vastgesteld werd. Wat betreft het mechanisme van overlijden, moet opgemerkt worden dat in ongeveer 70% van de gevallen een mechani- sche asfyxie werd aangetoond (verstikking, bv. door smoring 4: tussen het hekken, op het uiteinde ervan of door thoraco-abdominale compressie). 92% van de slacht- 5: tussen de delen van een tweedelig hekken offers waren volwassenen, waarbij de gemiddelde leeftijd 66 6: tussen het uiteinde van het hekken en de (± 15,8) jaar was. Er was een ongeveer gelijke verdeling tussen zijkant van het hoofd- of voetuiteinde van mannen en vrouwen. In 62% van de gevallen vond het gebeu- ren plaats tijdens de nacht, en bij 77% van de slachtoffers 7: tussen het hoofd- of voetuiteinde van het bed werd verwardheid opgemerkt. Bij 69% van deze sterfgeval- len bleek een beduidende, complexe medische voorgeschie-denis aanwezig te zijn, zoals neurologische letsels ten gevolge van een cerebrovasculair accident.
De lichaamsdelen die het grootste gevaar lopen, zijn het hoofd, de hals en nek evenals de thorax13, wat ook het meest voorkomende mechanisme van overlijden verklaart, name- lijk mechanische asfyxie. Nochtans kunnen de klassieke tekenen van verstikking afwezig zijn als gevolg van een Slechts in 15% van de gevallen werd een techni- vagale reflex (door stimulatie van de baro-receptoren ter sche fout aangetoond. Bovendien waren deze in feite het hoogte van de carotis sinus, wat aanleiding geeft tot een gevolg van menselijke slordigheid of onachtzaamheid. In plots cardiaal arrest)10. Bij 4 van onze slachtoffers waren bijna de helft van de sterfgevallen (46%) was een mense- geen duidelijke tekenen van een mechanische asfyxie. lijke onzorgvuldigheid duidelijk gerelateerd aan het fatale Parker en Miles beschrijven bij hun slachtoffers 3 categorieën8: gebeuren: bij 3 patiënten was er een gebrekkig toezicht, bij gekneld raken tussen matras en onrusthekken waardoor het 2 was de fixatie incorrect gebeurd en bij één slachtoffer was Bart Vandekerkhove
aangezicht in de matras gedrukt wordt (70%); gekneld raken het onrusthekken niet aangepast aan het bedtype. met compressie van hals en nek tussen de onrusthekkens Bij één van de slachtoffers die uit een patiëntenlift viel, (18%) en gekneld raken tussen het onrusthekken na partieel uit was de oorzaak een menselijke fout, en werd het accident het bed glijden waardoor flexie ter hoogte van hals en nek of tho- opzettelijk verborgen gehouden. Inderdaad, de angst voor raxcompressie (12%) ontstaat. In onze studiegroep werden juridische procedures, zowel op strafrechtelijk als burger- deze 3 mechanismen eveneens aangetroffen1. Potentiële lijk gebied (bv. vervolging voor schuldig verzuim) kan de risicofactoren voor het gekneld raken via een onrusthek- drijfveer zijn om incidenten te verbergen of te verdoeze- ken zijn onder meer hoge leeftijd, vrouwelijk zijn, laag len, vooral wanneer de hulpmiddelen incorrect gebruikt lichaamsgewicht en cognitieve beperkingen hebben14. werden2,3. Echter, door Rubin et al. werd opgemerkt dat Ernstige neuropsychiatrische aandoeningen met ver- bij een belangrijk deel van de sterfgevallen, als gevolg van wardheid geven een verhoogd risico voor het gekneld bewegingsbeperkende verpleegkundige maatregelen, deze raken in relatie tot het gebruik van onrusthekkens10. In hulpmiddelen correct aangebracht werden en er aldus 5 van de 6 sterfgevallen, gecorreleerd aan het gebruik van inherent gevaar bestaat 4. Voor een situering van de juri- een onrusthekken, van onze studiegroep was er een dui- dische problematiek omtrent fixatie bij bejaarden in het gezondheids- en aansprakelijkheidsrecht verwijzen we naar een overzicht door Mevr. Veys 5 Verpleegkundigen zijn bevoegd om fysieke beveiligingsmaatregelen (bv. fixatierie- men, bedsponden…) te nemen in functie van de situatie 5.
Hamers en Huizing benadrukken bovendien dat het Willy Lambert
gebruik van vrijheidsbeperkende of bewegingsbeperkende maatregelen beduidende nadelige effecten kan veroorza- ken. Niet alleen voor wat betreft het risico op onverwacht Onrusthekkens en patiëntenliften worden courant gebruikt overlijden, maar ook verwijzend naar de negatieve fysische om de veiligheid van de patiënten te verhogen. Echter, en vooral en psychische consequenties ervan, bijvoorbeeld demora- bij personen met gedaalde cognitie, kunnen zich onverwachte lisatie, depressie, gedaald sociaal functioneren15. Daarom Hospitals.be / 2009 n°2
moet elke vorm van ‘physical restraint’ of bewegingsbeper- king tot een minimum herleid worden. Bovendien hebben Tan et al. aangetoond dat de verwondingen die patiënten oplopen na ‘restraint’ meestal ernstiger zijn16.
Nelson et al. hebben richtlijnen uitgewerkt om het gekneld raken in relatie tot het gebruik van onrusthekkens te ver- Le Forensisch Instituut-Universiteit Gent a mijden. Voorbeelden zijn aandacht voor het juiste gebruik récemment mené une étude rétrospective van de techniek met een herziening van de hospitaal bed portant sur tous les cas de décès inopinés lui systemen en educatie van patiënten, van medisch en para- ayant été rapportés et s’étant produits pen- medisch personeel evenals familie17.
dant un séjour à l’hôpital ou dans une mai- Bovendien moet opgemerkt worden dat in niet-fatale val- Dirk Van Varenbergh
son de repos et de soins (MRS), et ce sur une partijen, een verband met het gebruik van medicatie, zoals neuroleptica, diuretica verondersteld werd18. We betreuren La majorité de ces cas fatals ont pu être dat in onze studiegroep slechts in een minderheid van de reliés à une contention et/ou à l’utilisation gevallen (n=5) een toxicologisch onderzoek werd aange- de barrières de protection. Une chute du lit vraagd. Daarbij werden therapeutische bloedconcentraties ou du lift à patient a également été le fac- van sedativa, antihypertensiva en paracetamol aangetrof- teur induisant certains décès. Comme on fen. Met onze studie kunnen we dus geen valabele conclu- s’y attendait, il s’agissait principalement sies trekken over de invloed van medicatie op de sterfte d’événements accidentels. Dans près de 70% gerelateerd aan het bewegingsbeperkende maatregelen. Bij de ces cas, une asphyxie mécanique (étouf- verscheidene medische en psychiatrische omstandigheden fement) a provoqué le décès. La plupart des wordt eerder een farmacologische aanpak van acute agita- victimes avaient d’importants antécédents tie gepromoot, zoals het gebruik van antipsychotica (zoals médicaux, comme des handicaps cognitifs. ziprasidone, risperidone, olanzapine)19.
Dans près de la moitié des cas, un manque d’attention, une négligence ou une omission ont participé à l’issue fatale, tandis que dans 15% des cas seulement une faute technique Een plots en onverwacht overlijden van een patiënt roept vragen op. Met onze studie vragen we aandacht voor plotse Avec cette étude, les auteurs ont voulu atti- sterfgevallen gecorreleerd aan het gebruik van vrijheidsbe- rer l’attention sur les types de mort subite perkende of bewegingsbeperkende maatregelen. We zijn mentionnés ci-dessus, non seulement auprès ervan overtuigd dat deze slachtoffers te weinig gerapporteerd de tout le personnel médical et soignant, Michel Piette
worden en menen dat hiervoor meer aandacht moet zijn. Een mais également auprès de toutes les person- medico-legaal onderzoek naar mogelijke verantwoordelijkhe- nes impliquées dans le bien-être social. Ils den - voornamelijk indien fixatiemiddelen incorrect gebruikt sont convaincus que ces décès sont trop peu werden - kan inderdaad aanleiding geven tot negatieve publi- rapportés en raison des éventuelles implica- citeit voor het hospitaal en/of RVT. Nochtans is het sterk aan tions médico-légales. En effet, la recherche te raden om deze sterfgevallen te melden, zodat herhalingen des/du éventuel(s) responsable(s) – principa- van dergelijke incidenten kunnen vermeden worden. lement si les moyens de contention ont été Fixatie van de patiënt in het algemeen, en van de geriatri- utilisés de façon incorrecte – peut occasion- sche patiënt in het bijzonder, moet een uitzonderingsmaat- ner une publicité négative pour l’hôpital ou regel blijven en er dient steeds een afweging te gebeuren la MRS. Il est néanmoins conseillé de men- tussen de voor- en de nadelen hiervan. De laatste tijd wordt tionner ces cas de décès de façon à pouvoir trouwens in de medische praktijk meer en meer gestreefd prendre de meilleures précautions et éviter 14 Todd J.F., Ruhl C., Gross T.P. Injury Forensic Med Pathol 2000; 21:217-219.
restraint. Arch Fam Med 1993; 2:405-408. Methods, commentary and summary. J Psychiatr Pract 11 Suppl 11 Hignett S., Griffi ths P. Do split-side 2009 n°2 / Hospitals.be

Source: http://hospitals-be.net7.be/oldsite/pdf/vol7n2p23.pdf