Medycyna_2010-4

NARKOTYKI „SPOSOBEM” NA ˚YCIE
DRUGS – “WAY” OF LIFE
Anna Nowacka, Zofia Olszowy, Ma∏gorzata Kapala, Edmund Anczyk, ¸ukasz
MiÊkiewicz
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego, Zak∏ad Diagnostyki Laboratoryjnej. Kierownik Zak∏adu: prof. dr hab. n. med. Zofia Olszowy Streszczenie
Z grupy osób, u których stwierdzono obecnoÊç narko- tyków 78 pacjentów hospitalizowano w Regionalnym Zjawisko przyjmowania substancji narkotycznych OÊrodku Ostrych Zatruç w Sosnowcu (ROOZ), z czego i psychoaktywnych rozpowszechni∏o si´ w XX wieku.
ponad po∏ow´ stanowili pacjenci, którzy podj´li prób´ sa- Obok znanych zwiàzków pochodzenia naturalnego, prze- mobójczà. Jeden przypadek zakoƒczy∏ si´ zgonem. Nie- mys∏ farmaceutyczny i chemiczny wprowadzi∏ w Êrodowi- licznà grup´ stanowili narkomani, u których zagro˝enie sko cz∏owieka silnie dzia∏ajàce substancje narkotyczne.
˝ycia by∏o wynikiem przedawkowania narkotyków. W kil- Narkotyki przyjmuje na ca∏ym Êwiecie ponad 200 mi- ku przypadkach zatrucie by∏o wynikiem eksperymento- lionów ludzi. Wed∏ug najnowszych statystyk 25 milionów jest uzale˝nionych. W Polsce liczba narkomanów w przy- Osoby leczone w ROOZ to przewa˝nie ludzie m∏odzi, bli˝eniu si´ga 100–200tys. osób. Negatywne skutki zwià- w wieku 15–35 lat, z zaburzeniami adaptacyjnymi i zabu- zane z u˝ywaniem substancji odurzajàcych i psychoak- rzeniami osobowoÊci, pacjenci w wieku Êrednim najcz´- tywnych stanowi ogromne niebezpieczeƒstwo dla zdrowia Êciej po prze˝yciach rodzinnych w stanach g∏´bokiej de- presji oraz osoby starsze leczone preparatami morfiny.
W Zak∏adzie Diagnostyki Laboratoryjnej Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego w Sosnowcu S∏owa kluczowe: narkotyki, analiza wyników
badania na obecnoÊç narkotyków stanowià istotnà cz´Êçwykonywanych analiz toksykologicznych. W latach 2004-2008 liczba wyników pozytywnych wynosi∏a 898.Najcz´-Êciej stwierdzanymi narkotykami by∏y: amfetamina(420), Abstract
kannabinole (265), opiaty (202), met-amfetamina (101)i kokaina (9).W wi´kszoÊci przypadków dodatkowo This article refers to the phenomenon of an increasing stwierdzano obecnoÊç leków z grupy trójcyklicznych an- number of people abusing drugs in the 20th century. In tydepresantów, pochodnych benzodwuazepiny oraz alko- addition to the natural types of narcotics there are many hol. Naszà uwag´ zwrócili pacjenci, u których w moczu other semi-synthetic and fully synthetic substances made stwierdzono obecnoÊç atropiny (103) i skopolaminy available to the market by chemical and pharmaceutical (58).Z wywiadu wynika∏o, ˝e za˝ywali oni nasiona bielu- industries. The use of narcotics and psychoactive sub- nia dzi´dzierzawy (Datura stramonium) w celu samo odu- stances usually causes adverse and often irreversible rzenia si´. Wyodr´bniono równie˝ 21 osób, które spo˝y- wa∏y grzyby halucynogenne – ∏ysiczk´ lancetowatà (Psylo- In Department of Laboratory Diagnostics of the Institute of Occupational Medicine and Environmental Nades∏ano: 15.11.2010Zatwierdzono do druku: 29.11.2010 Medycyna Ârodowiskowa / Environmental Medicine 2010; 13 (4) Health in Sosnowiec tests for presence of drugs are Regional Centre of Acute Intoxication in Sosnowiec, among routinely conducted analyses. The presence of Poland, hospitalized 78 patients due to overdose of drugs, drugs has been revealed in 898 cases between the years narcotics or psychoactive substances as a result of exper- 2004 and 2008. On top of the list of the most frequently imenting with such substances. Half of the hospitalized detected narcotics were: amphetamine, cannabis, opiates, cases patients have tried to commit suicide; one of the methamphetamine and cocaine. At the same time the attempts has led to death. According to patients’ history most popular psychoactive substances are atropine, their problems with reaching out for the use of psychoac- scopolamine and psilocybin. Additionally, the laboratory tive substances and narcotics were mainly caused by analyses indicated in many cases the presence of deriva- tives of benzodiazepines, trycyclic antidepressants andalcohol.
Key words: narcotics, drugs, poisoning, results analysis
Materia∏y i metody
Zjawisko przyjmowania substancji narkotycz- Zatrucia mieszane narkotykami
nych i psychoaktywnych rozpowszechni∏o si´ w XX i substancjami psychoaktywnymi
wieku. Obok znanych zwiàzków pochodzenia natu- W Zak∏adzie Diagnostyki Laboratoryjnej Insty- ralnego przemys∏ farmaceutyczny wprowadzi∏ tutu Medycy Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego w Êrodowisko cz∏owieka silnie dzia∏ajàce syntetycz- w Sosnowcu badania na obecnoÊç narkotyków sta- ne substancje narkotyczne. Narkotyki przyjmuje na nowià istotnà cz´Êç wykonywanych analiz toksyko- ca∏ym Êwiecie ponad 200 milionów ludzi. Wed∏ug najnowszych statystyk 25 milionów jest uzale˝nio- W latach 2004–2008 u 898 osób stwierdzono nych. [1, 2] W Polsce liczba narkomanów si´ga obecnoÊç narkotyków i substancji psychoaktyw- 100–120 tys. osób. W ostatnich latach z powodu nych. 78 pacjentów by∏o hospitalizowanych w Re- przedawkowania narkotyków w Europie umiera gionalnym OÊrodku Ostrych Zatruç z powodu rocznie 6,5–8,5 tys. osób (w Polsce ok. 250 osób), ci´˝kiego stanu klinicznego Najcz´Êciej wykrywa- z czego 80% Êmiertelnych przypadków zwiàzanych nymi narkotykami w materia∏ach biologicznych by∏y: amfetamina (AMP) w 420 przypadkach, Jak wynika z raportów Europejskiego Centrum kannabinole (THC) w 265, opiaty w 202, metamfe- tamina (mAMP) w 101, kokaina (COC) w 9, atro- (EMCDDA) nadal najgroêniejszym narkotykiem pina w 103 i skopolamina w 58 przypadkach jest heroina i jej pochodne. Badania pokazujà, ˝e zwi´kszy∏a si´ tak˝e dost´pnoÊç do heroiny, co jest WÊród 78 hospitalizowanych pacjentów 37% (29 wynikiem mi´dzy innymi jej rekordowej produkcji osób) stanowi∏y kobiety, 63% (49 osób) m´˝czyêni.
w Afganistanie w 2007 roku (ok. 8,5 tys. ton W 40% by∏y to osoby uzale˝nione od narkotyków, opium). Ârodki psychoaktywne takie jak amfetami- 37% stanowi∏y osoby b´dàce w stanach depresji na- na, ekstazy i kokaina to dzisiaj drugi po konopiach tomiast 23% to pacjenci eksperymentujàcy z narko- indyjskich najpowszechniej u˝ywany rodzaj narko- tykami (Ryc. 1). SpoÊród hospitalizowanych 58% tyków. [5] JednoczeÊnie w ostatnich latach odnoto- (45 osób) podj´∏o pierwszà lub kolejnà prób´ samo- wuje si´ stabilizacj´ a nawet tendencje obni˝ania spo˝ycia wy˝ej wymienionych narkotyków. Poda˝ 18 pacjentów z grupy osób uzale˝nionych, wszy- narkotyków zarówno w Europie jak i poza nià zmie- scy pacjenci w liczbie 27 z depresjà. Natomiast nie nia si´ wraz z innowacjami na rynku narkotyko- podj´∏a próby samobójczej ˝adna z osób ekspery- wym. EMCDDA donosi, ˝e ponad 200 substancji psychoaktywnych jest reklamowanych przez sklepy Analiza oparta o dane z wywiadu pacjentów le- internetowe. Sprzedawane sà jako „legalne dopala- czonych w naszym oÊrodku potwierdza, i˝ najcz´st- cze”- sza∏wia wieszcza (Salvia divinorum), kratom (Miltragyna speciosa), powój hawajski (Argyreia ● ciekawoÊç, nuda, bunt, naÊladowanie innych nervosa) ,grzyby halucynogenne oraz „tabletki im- ● poprawa nastroju, przeciwdzia∏anie niepoko- prezowe”(„party pills”) jako alternatywa dla eksta- zy, zawierajàce miedzy innymi benzyl piperazyny ● poszukiwanie silnych wra˝eƒ, ucieczka od rze- Negatywne skutki zwiàzane z u˝ywaniem sub- stancji odurzajàcych i psychoaktywnych stanowià ● brak umiej´tnoÊci ˝yciowych, radzenia sobie ogromne niebezpieczeƒstwo dla zdrowia i ˝ycia z problemami, nawiàzywania kontaktów inter- Medycyna Ârodowiskowa / Environmental Medicine 2010; 13 (4) Tabela 1. Liczba przebadanych pacjentów oraz wykrywanych narkotyków i substancji psychoaktywnych
w materia∏ach biologicznych w latach 2004–2008 Ta b l e 1. Number of patients tested; drugs and psychoactive substances detected inbody fluids in
Wykryte narkotyki i substancje psychoaktywne osoby w stanach depresjii leczone preparatami morfiny Rycina 1. Grupy hospitalizowanych pacjentów w Regionalnym OÊrodku Ostrych Zatruç w Sosnowcu
Figure 1. Groups of hospitalized patients in Regional Centre of Acute Poisoning in Sosnowiec
Osoby hospitalizowane w Regionalnym OÊrodku by∏ stosunkowo wysoki (Ryc. 2). Najcz´Êciej stwier- dzano leki z grupy benzodwuazepiny, trójcyklicz- ● ludzie m∏odzi, w wieku 15–35 lat z zaburzenia- nych antydepresantów, pochodnych fenotiazyny mi adaptacyjnymi i zaburzeniami osobowoÊci, oraz karbamazepin´, baclofen, hydrazyd kwasu izo- którzy w wyniku reakcji sytuacyjnych (k∏ótnie, konflikty rodzinne, zawody mi∏osne) podejmo- Poziomy wykrywanych leków w wi´kszoÊci przy- padków mieÊci∏y si´ w zakresie st´˝eƒ toksycznych, ● pacjenci w wieku Êrednim po prze˝yciach ro- rzadziej terapeutycznych np. dla TAD zakres ten wynosi∏ od 30–875 ng/ml, najcz´Êciej > 500 ng/ml. ● osoby starsze, chore leczone preparatami mor- Stwierdzano równie˝ obecnoÊç alkoholu. Doty- czy∏o to zarówno pacjentów, którzy za˝yli tylko nar- U wi´kszoÊci przebadanych pacjentów by∏y to kotyki, jak równie˝ te osoby, które za˝y∏y narkotyki zatrucia mieszane. W 35% to mieszanina narkoty- w po∏àczeniu z lekami. St´˝enia etanolu mieÊci∏y si´ ków z lekami, w 18% zatrucia pojedynczymi narko- w zakresie od 0,2–3,7‰, najcz´Êciej oko∏o 1,5‰. tykami, 15% to po∏àczenia narkotyków z alkoho- W zatruciach mieszanych dominowa∏y: opiaty lem, 12% stanowi∏y narkotyki w po∏àczeniu z leka- 35%, AMP 26%, mieszanina narkotyków 14%. Zde- mi i alkoholem, tylko 5% stanowi∏y zatrucia miesza- cydowanie rzadziej wyst´powa∏y THC, MDMA czy ninà kilku narkotyków. Udzia∏ atropiny i skopola- mAMP. Liczba zatruç atropinà i skopolaminà sta- miny w zatruciach substancjami psychoaktywnymi nowi∏a 15% wszystkich zatruç (Ryc. 3). Medycyna Ârodowiskowa / Environmental Medicine 2010; 13 (4) Rycina 2. Najcz´Êciej wyst´pujàce rodzaje zatruç
Figure 2. The most frequent types of poisoning
Rycina 3. Procentowy udzia∏ narkotyków i substancji psychoaktywnych w zatruciach mieszanych
Figure 3. Percentage of narcotics and psychoactive substances in multidrug poisoning
SpoÊród pacjentów, u których w ciàgu analizowa- toksyczne. Surowce tych roÊlin liÊcie, nasiona, owo- nych pi´ciu lat stwierdzono obecnoÊç atropiny i ce, korzeƒ wykorzystywane sà przez ludzi m∏odych skopolaminy 12 osób z objawami zatrucia by∏o le- jako ∏atwo dost´pny i tani Êrodek narkotyczny. [7, 8] Dost´pne sà one w stanie naturalnym. Nasiona tych Z wywiadu wynika∏o, ˝e 10 z nich za˝ywa∏o na- roÊlin sprzedawane sà przez sklepy internetowe. [9] siona bielunia dzi´dzierzawy. Dwie osoby za˝y∏y W Êwie˝ych roÊlinach g∏ównym alkaloidem jest L- krople atropinowe w celach samobójczych. hioscyjamina. Wysuszone surowce zawierajà g∏ów- Atropina i skopolamina nale˝à do grupy alkalo- nie atropin´ powstajàcà na drodze racemizacji. Za- idów tropanowych. Alkaloidy te wyst´pujà g∏ównie trucia atropinà i skopolaminà sà zwiàzane g∏ównie z w gatunkach roÊlin z rodziny Psiankowatych (Sola- naceae) – bieluƒ dzi´dzierzawa (Datura stramo- ¸atwo dost´pnym materia∏em biologicznym sà nium), pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna), tak˝e grzyby halucynogenne zawierajàce psylocybi- lulek czarny (Hyoscymus niger). Wszystkie ww. ro- n´. Oprócz zbierania grzybów dziko rosnàcych pro- wadzone sà równie˝ ich uprawy domowe. [10] Alkaloidy zawarte w tych roÊlinach sà wykorzy- SpoÊród 21 osób, które spo˝ywa∏y grzyby halucy- stywane do produkcji preparatów farmaceutycz- nogenne (¸ysiczk´ lancetowatà), tylko nieliczni nych, jednoczeÊnie stanowià one du˝e zagro˝enie (4 osoby) w ci´˝kim stanie klinicznym wymagali Medycyna Ârodowiskowa / Environmental Medicine 2010; 13 (4) hospitalizacji. Si´ganie po ten rodzaj substancji 3. Alkaloidy tropanowe pochodzenia roÊlinnego odurzajàcej jest niebezpieczne ze wzgl´du na osob- stosowane w lecznictwie, jako ∏atwo dost´pny suro- wiec stwarzajà jednak du˝e zagro˝enie dla cz∏o- Nadu˝ywanie substancji halucynogennych pro- wadzi do rozwoju zale˝noÊci psychicznej, rzadziej 4. Narkotyki i substancje psychoaktywne przy- uzale˝nienia od tych konkretnych substancji, co wy- czyniajà si´ do rozwoju bardzo ró˝nych zaburzeƒ nika przede wszystkim z faktu, ˝e nie sà one przyj- psychicznych, depresji ,co sprzyja podejmowaniu Dyskusja
Wykaz piÊmiennictwa:
Pacjenci w Regionalnym OÊrodku Ostrych Za- 1. Historia narkomanii http://www. sciaga. pl/tekst/29292-30-hi- truç leczeni byli od kilku do kilkunastu dni. W trakcie hospitalizacji prowadzona by∏a konsultacja 2. Problem narkotykowy w Europie http://www. remedium-psy- psychiatryczna i psychologiczna. Pacjenci, których stan nie wymaga∏ ju˝ leczenia w warunkach inten- 3. Charakterystyka danych krajowych: Polska http://www.
sywnej terapii toksykologicznej byli przekazywani emcdda. europa. eu/html. cfm/index54930PL.html#inf 4. Problem narkotykowy w Europie http://www. remedium-psy- zgodnie z zaleceniami konsultujàcego psychiatry do Szpitali Psychiatrycznych. Osoby uzale˝nione oraz 5. Stawicka E., Nadu˝ywanie substancji psychoaktywnych te, u których stwierdzono zaburzenia adaptacyjne, przez dzieci i m∏odzie˝, Post´py Nauk Medycznych 6/2006, osobowoÊci, emocji i zachowania, kierowano na dalsze leczenie w Poradni Zdrowia Psychicznego 6. Sprawozdanie roczne 2008 niejednorodny obraz stymulato- rów http://www. emcdda. europa. eu/publications/annual-re- oraz do OÊrodka Profilaktyki i Leczenia Uzale˝- nieƒ. Pacjentom, którzy byli zatruci substancjami 7. Herbert M., Jagie∏∏o-Wójtowicz E., Retrospektywna analiza halucynogennymi, zalecano terapi´ w „Grupie dla kart historii choroby pacjentów z ostrym zatruciem Datura m∏odzie˝y eksperymentujàcej z substancjami psy- stramonium, Acta Toxicologica 2006, 14 (1-2), 11-16. choaktywnymi”. WÊród 45 osób podejmujàcych 8. Torbus O., Jachimowicz M., Pikiewicz-Koch., Broll-Wàska K., ¸ukasik E., Karczewska K., Dyduch A., Zatrucie Bielu- próby samobójcze jedna zmar∏a. Zatrucie opiatami niem dzi´dzierzawa – nowy problem toksykomanii dzieci i pestycydami fosforoorganicznym by∏o przyczynà i m∏odzie˝y w Polsce,WiadomoÊci Lekarskie 2002, 55 Supl ostrej niewydolnoÊci oddechowo-krà˝eniowej.
Wtórnà przyczynà by∏o krwawienie z przewodu po- karmowego, toksyczne uszkodzenie trzustki i nie- 10. Janoszka J., Rymkiewicz A., Dobosz T., Halucynogenne grzy- by – ∏ysiczki (Psilocybe). Cz´Êç I. Charakterystyka ,skutki za- ˝ycia, rozpoznawanie, Archiwum Medycyny Sàdowej i Kry- Narkotyki jak równie˝ ∏atwo dost´pny materia∏ ro- Êlinny stajà si´ coraz bardziej obecne w polskiej rze- 11. Sz∏apa -Zalewska A., Kurek-Rusin A., Dzia∏ak A., Schizofre- czywistoÊci. Si´gajà po nie zarówno dzieci, m∏odzie˝ nia i uzale˝nienie od substancji psychoaktywnych-przypadek jak i doroÊli [9]. Stereotyp narkomana – „çpuna” podwójnej diagnozy, Post´py Psychiatrii i Neurologii 2005, 14(supl. 1/20), 88-90 przesta∏ obowiàzywaç, bowiem coraz cz´Êciej narko- 12. Twardowski W., Zmiany we wspó∏czesnej narkomanii, tyki stajà si´ modne wÊród zamo˝nych, wykszta∏co- nych ludzi. Tempo ˝ycia i wymagania Êrodowiskaznacznie skracajà czas na odpoczynek. Narkotykiprzychodzà wtedy z pomocà dostarczajàc nowych si∏bàdê szybkiego relaksu. Czy jest to sposób na ˝ycie?Nie ma bezpiecznych narkotyków, wszystko zale˝yod dawki, która nie zawsze jest kontrolowana. Toucieczka od problemów ˝yciowych, to b∏´dne ko∏ouzale˝nienia, gdzie cz´sto ostatecznym rozwiàzaniemjest podj´ta próba samobójstwa. [11, 12] 1. Najwi´cej osób, które nie stanowi∏y problemu Prof. dr hab. n. med. Zofia Olszowy leczniczego by∏o uzale˝nionych od 9-tetrahydrokan- Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego Zak∏ad Diagnostyki Laboratoryjnej 2. Problemem narkotykowym sà wcià˝ opiaty.
41-200 Sosnowiec, ul. KoÊcielna 13e-mail:[email protected] Przedawkowanie tych narkotyków by∏o przyczynà zatruç, które wymaga∏y hospitalizacji. Medycyna Ârodowiskowa / Environmental Medicine 2010; 13 (4)

Source: http://www.environmental-medicine-journal.eu/Downloads/File/2010v4/MS-2010-4_05.pdf